Tofauti ya wivu wa maendeleo na wivu unaoporomosha maendeleo

Somo kwa jamii yetu

Katika maisha ya kila siku ya jamii, neno wivu limekuwa likitajwa mara nyingi kwa mtazamo hasi. Watu wengi huamini kuwa wivu ni tabia mbaya inayopaswa kuepukwa kabisa.

Hata hivyo, ukweli ni kwamba si kila wivu ni mbaya. Kuna aina ya wivu unaojenga na kuna wivu unaobomoa. Makala hii inalenga kuelimisha jamii juu ya tofauti ya wivu wa maendeleo na wivu unaoporomosha maendeleo, ili kuwasaidia watu kuchagua aina ya wivu itakayowainua kimaisha badala ya kuwashusha.

Kwanza kabisa, ni muhimu kufahamu maana ya wivu wa maendeleo. Wivu wa maendeleo ni ile hali ya mtu kuona mafanikio ya mwenzake na badala ya kuchukia au kutamani mabaya yatokee, anachochewa kujifunza, kufanya kazi kwa bidii na kuboresha maisha yake. Huu ni wivu chanya unaozalisha motisha.

Ni wivu unaosema moyoni: “Kama yeye ameweza, nami naweza.” Wivu wa maendeleo humfanya mtu ajiulize maswali ya kujijenga kama vile: Amefanikiwaje? Alianza wapi? Ni changamoto zipi alikabiliana nazo? Na mimi nifanye nini kufika hapo au zaidi?

Kwa mfano, fikiria kijana anayeona rafiki yake ameanzisha biashara ndogo na baada ya muda mfupi biashara hiyo imekua na kuanza kumpatia kipato kizuri. Kijana huyu anapopata wivu wa maendeleo, hatamchukia rafiki yake wala kuanza kumsema vibaya.

Badala yake, atamfuata, atamuuliza maswali, atajifunza mbinu za biashara, atajituma, na huenda naye akaanzisha biashara yake. Mwishowe, wote wawili watanufaika, na jamii kwa ujumla itanufaika kwa kuongezeka kwa watu wenye uwezo wa kujitegemea.

Kwa upande mwingine, wivu unaoporomosha maendeleo ni ule wivu hasi unaoambatana na chuki, fitina, visasi na tamaa ya kumuona mwenzako akianguka. Huu ni wivu unaomfanya mtu aumie moyoni anapoona mafanikio ya wengine.

Badala ya kujifunza, mtu huanza kutafuta njia za kumharibia mwenzake jina, kazi au fursa. Wivu wa aina hii huzaa maneno ya kejeli, udaku, uongo na hata vitendo vya hujuma. Mwishowe, hauumizi tu yule anayelengwa bali pia unamwangamiza mwenye wivu mwenyewe.

Mfano halisi wa wivu unaoporomosha maendeleo unaweza kuonekana pale mfanyakazi anapoona mwenzake amepandishwa cheo kutokana na bidii na uaminifu wake kazini.

Badala ya kuongeza juhudi au kujitathmini, mfanyakazi mwenye wivu hasi huanza kueneza uvumi kuwa mwenzake amepata cheo kwa upendeleo au njia zisizo halali. Huenda akaanza kumchongea kwa wakubwa au hata kushirikiana na wengine kumpiga vita.

Mwisho wa siku, mazingira ya kazi yanaharibika, mshikamano unapotea, na tija kazini inashuka.

Tofauti kubwa kati ya aina hizi mbili za wivu ipo katika mtazamo wa mtu. Wivu wa maendeleo unatokana na nia ya kujiboresha, ilhali wivu unaoporomosha maendeleo unatokana na hofu, uvivu na kukosa kujiamini. Mtu mwenye wivu wa maendeleo anakubali kuwa bado ana safari ya kujifunza.

Anakubali kuwa kuna waliomtangulia na wako juu yake. Mtu mwenye wivu hasi, kwa upande mwingine, anaona mafanikio ya wengine kama tishio, si kama fursa ya kujifunza.

Katika jamii nyingi, hasa zetu za Kiafrika, wivu unaoporomosha maendeleo umekuwa ukijitokeza kwa sura mbalimbali.

Mtu akinunua gari jipya, wapo wanaoanza kuuliza maswali ya kejeli; mtu akijenga nyumba nzuri, wengine huanza kusema “lazima kuna jambo.” Mtazamo huu unakatisha tamaa sana na huwafanya watu wengine kuficha mafanikio yao au kuogopa kujaribu mambo makubwa. Hii ni hatari kwa maendeleo ya jamii kwa sababu huua ubunifu, ujasiri na ndoto za watu.

Kinyume chake, jamii inayokumbatia wivu wa maendeleo huwa na kasi kubwa ya maendeleo. Katika jamii kama hiyo, mafanikio ya mtu mmoja yanachukuliwa kama ushahidi kwamba inawezekana. Watoto wanapowaona watu waliotoka mazingira kama yao wakifanikiwa, wanapata matumaini na malengo.

Wazazi wanapowaona wenzao wamefanikiwa kupitia elimu, wanahamasika kuwapeleka watoto wao shule kwa bidii zaidi. Huu ndio mzunguko chanya wa maendeleo.

Mifano ya wivu wa maendeleo inaweza pia kuonekana katika sekta ya elimu. Mwanafunzi anapomwona mwenzake akifaulu vizuri, anaweza kuchagua kumchukia au kumdharau.

Lakini mwanafunzi mwenye wivu wa maendeleo ataamua kumuuliza mwenzake mbinu za kujisomea, atapanga muda wake vizuri, na ataongeza juhudi. Hatimaye, ufaulu wake utaongezeka. Hapa tunaona wazi kuwa wivu wa maendeleo ni chachu ya mafanikio, si kikwazo.

Ni wajibu wa kila mmoja wetu kujitathmini na kujiuliza: Wivu ninaouhisi mara nyingi ni wa aina gani? Je, mafanikio ya wengine hunifanya nijisikie nimevunjika moyo au hunipa msukumo wa kufanya zaidi? Jibu la maswali haya linaweza kubadili mwelekeo wa maisha ya mtu. Kuchagua wivu wa maendeleo ni kuchagua kujijenga, ilhali kuchagua wivu unaoporomosha maendeleo ni kujichimbia shimo mwenyewe.

Vyombo vya habari, taasisi za elimu, viongozi wa dini na wazazi wa

na jukumu kubwa la kuelimisha jamii juu ya tofauti hizi. Tunapaswa kufundisha watoto wetu tangu wakiwa wadogo kuwa mafanikio ya wengine si laana bali ni somo. Tunapaswa kuwafundisha kuuliza, kujifunza na kufanya kazi kwa bidii badala ya kulalamika au kuchukia. Kwa kufanya hivyo, tutakuwa tunajenga kizazi chenye fikra chanya na tamaa ya maendeleo.

Kwa hitimisho, wivu si tatizo lenyewe, bali namna tunavyouchukulia. Wivu wa maendeleo ni zawadi inayoweza kutupeleka mbali sana ikiwa tutauelekeza vizuri. Wivu unaoporomosha maendeleo, kwa upande mwingine, ni sumu inayoharibu ndoto, mahusiano na jamii nzima. Ni jukumu letu sote kuchagua kujifunza kupitia waliofanikiwa, kuwapongeza, na kuchukua hatua za kujiboresha.

Jamii inayochagua wivu wa maendeleo ni jamii inayochagua ustawi, mshikamano na maendeleo ya kweli.